روستای مزداب، روستایی است در دهستان القورات از توابع بخش

 

                    مرکزی شهرستان بیرجند، واقع در استان خراسان جنوبی که بر اساس سرشماری

                             سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران، جمعیت آن بالغ بر ۵۴۸ نفر بوده است

              

                                 مختصات: ‏۳۷″ ۲۲′ ۵۹°شرقی ‏۴۲″ ۱۴′ ۳۳°شمالی

 روستای مزداب، امروزه یکی از روستاهای بخش مرکزی دهستان شاخنات در  شمال شرقی بیرجند است که 73 کیلومتر با این شهر  فاصله  دارد. همسایگان شمالی این روستا، دو روستای گازار و مهمویی هستند، همسایه ی شمال غربی آن آرین-شهر(سِده ی سابق)  است و در مغرب آن روستای اسو قرار دارد.

وجه تسمیه ی مزداب

واژه ی مزداب که در محل و بیرجند، (mazdow) مزدو  تلفظ می شود از دو جزء ترکیب شده است: (مزد) و(آب).  جزء دوم این واژه ی مرکب، یعنی (آب)، روشن است و نیازی به شرح و بسط ندارد؛ جزء نخست آن یعنی (مزد) کوتاه شده ی واژه ی اوستایی مزدا(Mazda) است. یعنی جزء دوم نام اهورا مزدا که گاه به جای اهورا مزدا و به همان معنی به کار می رفته و می رود. پیداست که قنات و کاریز این روستا زمانی حفر شده و این ده هنگامی آباد گردیده که مردم آنجا مزداپرست بوده اند و آب قنات را ایزدی می دانسته  و دهشی خدایی می شمرده اند و یا احیاناً نام ایجاد کننده ی آن (مزدا) بوده است(مانند هرمزد، هرمزد و

...). 

 

 

آثار باستانی روستای مزداب

از جمله آثار باستانی این روستا، به این موارد می توان اشاره کرد:
1- قلعه ی مزداب پایین که یکی از قلعه-های مهم اسماعیلی نشین در روزگاران گذشته بوده که اکنون اثری از آن برجا نمانده است.
2-  قلعه ی تِکلَس( تک قلعه) که در آنجا قبرستانی قدیمی متعلق به دوران اسلامی  دیده می شود. اما باز هم بدبختانه تنها سنگلاخی از آن بر جا مانده است.
3- سر پَل قَلاوُرخانه(قراول خانه) که در زمان قدیم افراد مسلحی در آن به سر می برده از روستا در برابر یورش اقوام مهاجمی چون افغان ها محافظت می کرده اند.
4- گُدار چلّه که به گفته ی مردمان روستا، 40 دختر که از ترس دشمنان خود گریخته اند در آنجا به زمین فرورفته-اند.
5- قلعه ی کلاتِ نو که به گفته ی مردمان مزداب، در آن انگاره های یک برج دیده بانی دیده می شود. در روبروی این قلعه قبری بوده است که به خاطر قرار نگرفتن آن در جهت قبله، مردمان روستا آن را قبر گبر نامیده اند اما اکنون به سبب استفاده ی کشاورزان از کشتزارهای کلات نو جای این قبر مشخص نیست.
6- قلعه ی آبیشک که باز هم از آن اثری نمانده است.
بناهای دیگر روستاهای مزداب
 از بناهای دیگر روستای مزداب می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- مسجد که آن را یکی از اسماعیلیان روستا به نام کربلایی عباسِ برات حدوداً 100 سال پیش بنا کرده و بعدها به دستور آیت ا... میلانی بازسازی شده است.
 2-خانقاه(جماعت خانه) اسماعیلیان روستا همزمان با اجرای برنامه ی خانه سازی آقاخان چهارم، شاه کریم الحسینی، امام چهل و نهم اسماعیلیان نزاری  در سال 1339 خورشیدی به همت نماینده ی ایشان در ایران، احداث شده است.
 3- مدرسه که احداث آن نیز همزمان با احداث خانقاه توسط همان مرحوم صورت گرفته است.
 4- حمام.
 5- شرکت تعاونی مصرف محلی که در آنجا نفت هم فروخته می شود.
 6-ساختمان مخابرات و پست بانک.
 7-خانه ی بهداشت.
ویژگی های طبیعی
روستای مزداب مانند دیگر روستاهای این منطقه کشتزارهایی دارد که از آن جمله می توان از این موارد نام برد:
1-خاجالی(خواجه علی)؛
 2-مزدو پایین؛ 
3-چشمه ی  پایین؛
 4-مزدو بالا که خود روستاست؛
 5-تِگلَس؛ 
6-کلاتِ نو؛
7-آبیشک؛
 8-خورو؛
 9-بَندو(بندان)؛
 10-دره که در آن چشمه ی آب شیرینی وجود دارد و کمی بالاتر از این چشمه انگاره هایی از خانه-هایی قدیمی دیده می شود که به باور مردمان مزداب، در زمان گذشته مسکن اقوامی بوده  که هم اکنون روایتی هم درباره ی آن ها در میان مردمان روستا رایج است؛
 11-چشمه فِرِزگی؛
 12-تَنگَلِ مَد مَسَن(محمد حسن)؛
 13- تَنگَلِ قالِ عقاب.

14-کوه کفتارو.

ویژگی های اقتصادی
مردمان این روستا از امکاناتی چون جاده ی آسفالته، وسیله ی رفت و آمد، برق، تلفن، مخابرات، پست بانک برخوردارند ولیکن در زمینه ی لوله کشی آب تصفیه شده به تازه انجام گرفته است

محصول زعفران این ده در روزگاران گذشته شهرتی داشته ، اما امروزه زرشک جای آن را گرفته است. از دیگر محصولات این روستا می توان  از گندم، جو، انگور، عنّاب، سنجد، بادام، زردآلو، آلوی بخارا، اَمرود(گلابی) و توت نام برد. اما به دلیل بروز خشکسالی های پی در پی و همچنین کشت بی رویه ی زرشک، بیشتر درختان میوه خشک شده اند.
خانواده های زیادی بخش اصلی خانه ی خود را در آبان ماه به خشک کردن زرشک اختصاص داده اند. خوشه های زرشک به در و دیوار خانه آویزان شده تا خشک شود. این خوشه-های قرمز زرشک باید روی دیوارها بماند تا کاملاً خشک شده به بازار مصرف عرضه شود.  این خانواده ها محصول زرشک خانواده-های دیگر را نیز خریداری کرده پس از تمیز کردن آن در دستگاه های مخصوص برای فروش به شهر تهران می آورند. هم اکنون قالی بافی، علاوه بر کشاورزی و رمه داری، یکی از منابع کسب درآمد مردمان روستاست.
متأسفانه این روستا نیز با مشکل مهاجرت روبرو شده است، چنانچه بسیاری از مردمان روستا که برای ادامه دادن تحصیلات یا پیدا کردن کار یا به سبب زناشویی با مردمان شهرها و روستاهای دیگر به شهرهایی چون بیرجند، مشهد، زاهدان، تهران رفته اند، تنها در روزهای نوروز و تعطیلات دیگر به این روستا می روند تا حال و هوایی تازه کنند و به خویشان خود نیز سر بزنند. از پیامدهای این مهاجرت، برقرار کردن ازدواج با اهالی روستاهای نیشابور مانند دیزباد و قاسم آباد و روستاهای قائن مانند خشک است.

ویژگی های فرهنگی
اسماعیلی مذهبان مزداب از جمله متحصلین علم حتی تا سطوح عالی دانشگاهی هستند. اکثر قریب به اتفاق آنان به فرمان امام چهل و هشتم خویش، سلطان محمدشاه و نیز امام چهل ونهم و کنونی خویش، شاه کریم الحسینی عمل کرده فرزندان و به ویژه دختران خود را به فراگیری تحصیلات دانشگاهی تشویق می کنند به طوری که هم اکنون بسیاری از دانشجویان سطوح کارشناسی و کارشناسی ارشد، مهندسان، پزشکان و معلمان مزدابی الاصل را در شهرهایی چون بیرجند، مشهد، زاهدان، تهران و... می بینیم

 

 

.

آیین های باستانی و مذهبی
از جمله آیین های باستانی و مذهبی این روستا به این موارد می توان اشاره کرد:
1-جشن نوروز که در روزگار گذشته با جشن و شادی و بزن و بکوب بیشتری همراه بوده است.  
 2-جشن سَده که در روز دهم بهمن برپا می شده است و مردم مراسمی به نام سده دونی داشته اند، کماج می پخته سنجد و خرما بخش می کرده اند. هنوز ابیات عنصری بلخی شاعر دربار محمود غزنوی ورد زبان مردمان روستاست:
سده جشن ملوک نامدارست        ز افریدون و از جم یادگارست...
گر از فصل زمستانست بهمن   چرا امشب جهان چون لاله زارست.
3-در شب بَرات که همان شب پانزدهم ماه شعبان است، مردمان روستا و حتی بیشتر مزدابیان ساکن در شهرها و روستاهای دور و نزدیک در قبرستان روستا گرد هم می-آیند، کیک، کلوچه، خرما و شکلات بخش کرده برای شادی ارواح اقوام درگذشته ی خود، فاتحه و اخلاص می خوانند. در چند سال پیش قبرستان روستا به سبب چراغ هایی که مردمان روستا با خود به آنجا می-آوردند نورانی می شد.
 4-آیین  سوگواری برای مردگان که در طی آن مجالس  ختمی در شب های اول، سوم، هفتم، چهلم و سالگرد مردگان برگزار می شود. از جمله خرافات رایج در میان مردمان روستا آن است که برای احترام به ارواح درگذشتگان خود تا یک سال در هیچ یک از مجلس های نامزدی، عقد و عروسی نباید شرکت کنند.
 5-اعیاد اسلامی ای چون عید فطر، عید قربان، سال-روز میلاد پیامبر گرامی اسلام(ص) و امامان شیعه(ع) و آیین های سوگواری درگذشت امامان و بخصوص امام حسین(ع) همانند جاهای دیگر برپا می شده و می شود

 نویسنده اصلی متن:رحیم غلامی         ویرایشگر :سعید علیزاده با اندکی تحریف(طبق خواسته تعدادی ازدوستان)

                 باتشکر از وبلاگ دیزباد وطن ماست و مزدابیهای مقیم زاهدان

با تشکر از تمامی دوستانی که منو مورد لطفشون قرار میدن و به اینجالب و سایت مزداب(سایت خودتون)سر میزنین  یه خواسته کوچولو: داداش و ابجی های گلم خواهش میکنم از هر نوع تفرقه دوری کنین ما همه مون انسانیم مسلمان مسیحی زرتشت اسماعیلی و اثنی عشری همه زیر پرچم خداییم وقتی برتریم که اون از ما راضی باشه و خدا تو سوره بقره گفته از نفاق و تفرقه متنفره امیدوارم خدا از همه مون راضی باشه و من الله توفیق

سعید علیزاده(فرزند کوچک مزداب)

نظرات شما عزیزان:

:: موضوعات مرتبط: عکسهای مزداب، ویژه ، ،
:: برچسب‌ها: مزداب مزدابیها سعید علیزاده,